اورمولو بگ اوغلو ايلن ساوالى خان قيزى

اورمولو به ي اوغلو ايله ن ساوالي خان قيزي

مئهران باهارلي

٢٠٠٤

سؤزوموز

سئوگيليله ر گونو قوتلو اولسون!

نوشته زير داستان زيباي مردم اي مربوط به دو شهر آزربايجاني اورميه و ساوه، اثر يك ساوه اي است. اين داستان را دكتر سلام الله جاويد، وزير كشور حكومت ملي آزربايجان در سري "آزه ري فولكلورو صحيفه له ري" نقل كرده است. داستان "اورمولو به ي اوغلو ايله ن ساوالي خان قيزي" نمونه اي جالب از ادبيات فولكلوريك تركي است كه رگه هايي از ائروتيسم نيز در آن حضور دارد. جنبه ارزشمند ديگر اين داستان به تصوير كشاندن يگانگي و داد و ستد فرهنگي فعال بين شمال غربيترين و جنوب شرقيترين نقاط آزربايجان، شهرهاي اورميه و ساوه است، وحدت و تبادل فرهنگي اي كه امروزه به شدت آسيب ديده است.

--------------------------------------------------------------------------
آشاغيداكي يازي ايكي آزه ربايجان شهه ري، اورمو و ساوا ايله ايلگيلي، بير ساوالي طرفينده ن يازيلميش گؤزه ل بير خالق سؤلجه ييدير. بو يازيني آزه ربايجان ميللي حؤكومه تينين ايچ ايشله ر باخاني دوكتور سلام الله جاويد "آزه ري فولكلورو صحيفه له ري"ينده نقل ائتميشدير. "اورمولو به ي اوغلو ايله ن ساوالي خان قيزي" سؤلجه يي، تورك خالق گؤركسؤزونون (اده بيياتينين)، اؤزونده ائروتيسم ايزله ري ده داشييان گؤزه ل بير اؤرنه ييدير. بو ناغيلين باشقا ده يه رلي بير يؤنو، آزه ربايجان`ين ان گونئي دوغوسو و ان قوزئي باتيسي آراسيندا- اورمو و ساوا شهه رله ري آراسيندا- وار اولان (آنجاق گونوموزده جيددي بيچيمده يارا آلميش) فععال مده ني آليش وئريش و عئينيلييي گؤرونتوله مه كدير.

--------------------------------------------------------------------------
Aşağıdakı yazı iki Azərbaycan şəhəri, Urmu və Sava ilə əlaqəli, bir Savalı tərəfindən yazılmış gözəl bir xalq sölcəyidir. Bu yazını Azərbaycan Milli Höküməti’nin İçişləri Naziri Doķtor Səlamullah Cavid “Azəri Folķloru Səhifələri”ndə nəql etmişdir. “Urmulu Bəyoğlu ilən Savalı Xanqızı” sölcəyi Türk xalq ədəbiyatının, özündə erotism izləri daşıyan gözəl bir numunəsidir. Bu nağılın başqa dəyərli bir yönü, Azərbaycan’ın ən güneydoğusu və ən quzeybatısı arasında- Urmu və Sava şəhərləri arasında- var olan (amma günümüzdə ciddi biçimdə yara almış) fə’al mədəni alış-veriş ve eyniliyi görüntüləməkdir.

--------------------------------------------------------------------------
سونوش (تقديم)- دكتر سلام الله جاويد

[آزه ري فولكلور صحيفه له ري، توپلايان دكتر س. جاويد. اورديبئهئشت-خورداد ١٣٦٠ ، سايي ٧-٦]

وارليق مجه ل.له سينين ٢ نجي ساييندا آقا-يي علي كمالي`نين "ساوا و مرحوم تليم خان آدلي بير قودره تلي شاعير"ين مقاله سيني اوخودوقدا، اونون علاقه سيني تقدير ائتمه يي اؤزومه وظيفه بيليره م. آقا-يي كمالي`يه بيلديرمه ك اوچون آزه ريله ر [توركله ر] و ساوادا ياشايان آزريله ر [توركله ر] اؤز قارداشلاري بيلرله ر. من ١٣٢٦ نجي ايلده ژاندارما زيندانيندا قالديغيم زامان، اورادا اولان بير ساوالي گوروهبانين يازديغي "اورمييه به ي اوغلو، ساوالي خان قيزي" حيكايه سي كي ١٣٤٤ نجو ايلده چاپينا مووه ففه ق اولموشدوم، اونو "آزه ري فولكلورو صحيفه له ري"نده تكرار ائتمه يي موناسيب گؤردوم. بو ناغيل ١٣٢٦ نجي ايلده ساوالي بير شخصين يازيسيندان ايقتيباس اولونموشدور.

-----------------------------------------------------------

بير ساوالي گوروهبانين يازديغي

"اورمييه لي به ي اوغلو، ساوالي خان قيزي" حيكايه سي

بيري وار ايدي بيري يوخ ايدي، آللاه دان باشقا هئچ كس يوخ ايدي:

ساوادا ياشايان خانلاردان بيريسينين تك بير قيزي وار ايدي. او قيز قرار قويموشدو هر كس اونون دئدييي سوآلا موناسيب جاواب وئرسه اونا اره گئتسين. چوخلاري گليب او قيزي ايسته ميشديله ر اره آلسينلار، اونون دئدييي سؤزو آنلاماييب موناسيب جاواب وئرمه ديكله ري اوچون بؤيوك خساره ت وئريب گئتميشديله ر. بو قيزين تعريفيني اورمو به يي اوغلانلاريندان بيري ائشيدير. قصد ائدير گئديب او قيزي آلسين. كاسيب پالتاري گئييب كاروانا قوشولوب ساواي`ا گلير. اورادا بير توكاندا شاگيرد قالير.

بير گون خان قيزيني حاماما گئده نده گؤروب شئعر ايله بو سؤزله ري دئيير:

اوغلان:

ساللانيبان گؤزه ل گئدير حاماما
ساليب قارا تئلله ريني هر يانا
قوينوندا بسله ييب بير جوت شاماما
تئللي خانيم! قوناغيوام بو گئجه !
آغ ممه لي! قوناغيوام بو گئجه!

قيز:

گئت گئت اوغلان! وار ممه نين اييه سي!
بورويوب كؤوشه ني آتي، ده وه سي
قاتارا دوزولوب نري، ماده سي
گئت گئت اوغلان! بوردا قوناق اولونماز!
گئت گئت اوغلان! بوردا مئهمان قالينماز!

اوغلان:

قاتار ده وه له ري قوشدوم كاروانا
قيريليب ناللاري، باتيب آل قانا
گئج واخت اولوب، چاتمارام من كاروانا
تئللي گؤزه ل! قوناغيوام بو گئجه!
آغ ممه لي! قوناغيوام بو گئجه!

قيز:

بير قوش اولوب هاوالاردا اوچارام
جايناغيملا هر دويونو آچارام
نامحره مسه ن اوغلان، سنده ن قاچارام
گئت گئت اوغلان! بوردا قوناق اولونماز!
گئت گئت اوغلان! بوردا مئهمان قالينماز!

اوغلان:

سن ايسته يه ن عاشيق گليب اورمو`دان
آلماس كيپريكله رينده ن اولوب باغري قان
آديم محه ممه د رسول، عاشيغام، اينان!
تئللي خانيم! قوناغيوام بو گئجه!
آغ ممه لي! قوناغيوام بو گئجه!

قيز سون سؤزله ري ائشيده نده ن سونرا سوروشور:

من عاشيق، بوداق آتار
بو داغي او داغ آتار
تورپاقسيز يئرده بيتيب
يارپاقسيز بوداق آتار

اوغلان فوره ن جاواب وئرير:

من عاشيق، قيرميزيدير
كؤينه ييم قيرميزيدير
او جور كي سن دئدين
او، مارال بوينوزودور

قيز شئعر ايله دئيير:

بير يانيم دنيزدير، بير يانيم بوستان
گل ائويميزه! ممه له ريمده ن آسلان!
تئز گل اوغلان! گئجه اول منه مئهمان!
سنده ن سونرا منه قوناق يارانماز
سنده ن سونرا كيمسه مني آلانماز

سونرا تكرار ائدير:

من راضييام، گل آتامدان ايجازه آل.

اوغلان آتاسيندان ايجازه آلير، يئددي گون يئددي گئجه توي ائديب اورمولو به ي اوغلو ساوالي خان قيزيني اورمو`يا آپارير.

يئديله ر ايچديله ر، مورادلارينا يئتيشديله ر. سيز ده يئييب ايچيب مورادينيزا چاتين!

گرچه يه هو!!!