Tuesday, July 27, 2004

تركي خلجي قطعه اي بزرگ از تركي باستان و ضرورت تاسيس مركز خلج شناسي



تركي خلجي قطعه اي بزرگ از تركي باستان و ضرورت تاسيس مركز خلج شناسي


سيد حيدر بياتheydarbayat@yahoo.com


به نقل از هفته نامه پيام قم، شماره 230 پنج شنبه 1 مرداد ماه1383


دكتر شغيعي كدكني در مورد هوشنگ ابتهاج "سايه" گفته است كه " سايه قطعه اي از حافظ است كه زمان ما افتاده است". تعبيري قشنگتر از اين براي زبان خلجي وجود ندارد , تركي خلجي پاره اي عظيم از تركي باستان است كه به تا زمان ما به حيات خود ادامه داده است.


خلج ها يكي از قديمي ترين اقوام ترك هستند كه بعد از قرنها هنوز زبان خود را به صورت اوليه آن حفظ كرده اند و زبان خلجي دچار تحول و تطور زيادي نشده است. براي مثال قاف غنه كه در تركي قديم رواج داشت هنوز در تركي خلجي كاربرد دارد و مثلا آنان به "دوشان" "توشقان" مي گويند. اين در حالي است كه واژه "توشقان" را ما اكنون فقط در تقويمهاي نجومي كه اسامي سالهاي دوازده گانه تركي را به صورت قديمي آن درج مي كنند مي توانيم ببينيم. علاوه بر آن حرف "ت" در تركي باستان، در تركي امروزي به حرف "د" بدل شده است، مثل "توز" (نمك) "ات" (اسم) ،"تات" (طعم و مزه)، "توشقان" (خرگوش) كه در تركي امروزي به "دوز"، "داد"، "آ‌د" و "دوشان" بدل شده اند و بسياري از واژگان كه در زبان ساير تركان متروك شده است و يا تنها در متون ادبي با گرايشهاي آركائيستي كاربرد دارد در تركي خلجي هنوز به حيات خود ادامه مي دهد مثل:" قافلان" (:پلنگ)، "قارتال" (:عقاب) "كيكس" (:كوكس، سينه) "بورو"(گرگ) و....


شايد قديميترين منبعي كه براي نخستين بار از خلج ها نام مي برد ديوان لغات الترك محمود كاشغري است كه طبق معمول آدرس خلج ها را در اويغورستان مي دهد اما قرائن ديگري در دست هست كه ثابت كنند كه خلج ها از دير باز در ايران ساكن بوده اند. از جمله اين دلايل حرف خود كاشغري است كه مي نويسد: "تركها قم و قزوين به عنوان سرحدات خود مي شناسند و قم يك واژه تركي به معناي ماسه مي باشد"


به عقيده محققان زبان خلجي گنجينه واژگاني زبان تركي است كه هنوز مي توان بسياري از واژه هاي متروك تركي را در آن جستجو نمود. اما متاسفانه اين زبان اكنون در حال نابودي است و به عهده ي متوليان فرهنگي است كه تا دير نشده آموزش زبان خلجي را در برنامه هاي درسي كودكان خلج بگنجانند و علاوه بر آن هر چه سريعتر به تاسيس مركز خلج شناسي اقدام نمايند تا يكي از قديمي ترين و ارزشمندترين شاخه هاي زبان تركي _ كه هنوزهم يكي از سه زبان عمده جهان اسلام به شمار ميرود_ از بين نرود.


و البته ناگفته پيداست كه وظيفه خود خلجها براي انتقال اين زبان ارزشمند براي كودكان خود بسي سنگينتر از ديگران است.


0 Comments:

Post a Comment

<< Home