آپارما سئل آماندي- اسد نيظام
مּحּ شهريار´ين "حئيدر بابايا سلام" اثرىنين ايزلرى
پروانه محممدلي- فيلولوگييا علملري نامزدي.
بيلديييميز كيمي ايراندا آذربايجان شاعيرلري ضروري ائحتيياج اوزوندن اوزون موددت فارسجا يازماق مجبورييتينده قالميشلار. بو ديلده يازيب صنعت زيروهسينه چاتانلار دا اولموشدور. لاكين سونرالار اؤز كؤكونه قاييديب ميللي ثروتلرينه ديه ر وئرن ضيياليلار دا آز اولماميشدير. اونلاردان بيرى ده آذربايجانين اؤلمز شاعيري محممد حوسئين شهريار ايدي.
شاه ايستيبدادي دؤورونده آذربايجان توركجهسينين اولوم- اؤلومله چارپيشيب و بو ديلين جيددي ادبي ايفاده واسيطهسي اولابيلهجهيي شوبهه آلتيندا اولدوغو بير واخت٬ گؤزله نيلمهدن يازيلميش و هامي طرفيندن صنعت اينجيسي كيمي قييمتله نديريلميش بير پوئزيا نومونه سي مئيدانا چيخير. عنعنوي فارس شئعرينين اوستادي ساييلان شهريار اؤز ادبي ايستيقامتيني دييشهرك شيرين تورك ديلينده حئيدربابايا سلام كيمي چوخ قييمتلي بير اثر يازير. ديلين ميللي صافليغيني ساخلاماقلا شيفاهي خالق شئعري اوسلوبوندا يازيلميش بو اثر٬ ايلك گوندن بؤيوك ماراغا سبب اولوب، تورك ديلين آسيميلياسييايا قارشي موقاويمتيني گوجلو صورتده نوماييش ائتديريردي.
شهريار´ا قده ر ميللي شئعر عنعنهميز ايران آذربايجاني´ندا يازيلي ادبيياتين آپاريجي ايستيقامتينه چئوريله بيلميردي. شهريار´ين حئيدربابايا سلام و دوغما ديلينده يازديغي باشقا شئعرلري ميللي ادبيياتين، ميللي دوشونجهنين اينتيباهينا سبب اولدو. شهريار´ين آناديلينده يازديغي اثرلر همده ميللي ديلده مطبوعاتين يارانماسينا تكان وئردي حئيدربابايا سلام ياراديجي گنجلرده يوردا اولان محببتي بو اثرين كؤمه ييايله اونلاردا تورك ديلينده يازماق مئيليني گوجله نديردي. بو اثردن سونرا شاعيرلر طرفيندن ساوالان، بوزقوش، ميشوو، قازان كؤشك، پيركوزن، قافلانتي و بير چوخ باشقا داغلارين آدي دا پوئتيك فورمالاردا سسله ندي. حئيدربابا ايسه داغلار باباسي اولدو.
حئيدربابايا سلام اثرينده بيز خالق ياراديجيليغينين نومونه لرينه چوخ راست گليريك. بونونلا باغلي كانكرئت بير فاكتي گتيرمك اولار. عصرين اووللرينده بير ائل عاشيغي طرفيندن يازيلميش بير شئعرين خوصوصييتلري بيزه حئيدربابايا سلام اثريني خاطيرلاتدي. اثر ايران آذربايجانىنين ساوه ويلايتينده ياشايان شاعير اسد نيظام طرفيندن يازيلميشدير. بوبارهده بيز رحمتليك عليبن كمالىنين 80-جي ايللرده تئهراندا چاپ ائديله ن وارليق درگيسيندهكي سيلسيله يازيلاريندان بيرينده راست گلديك. آپارما سئل آماندي آدلي بو شئعر شهريار´ين اؤلمز اثري حئيدربابايا سلام پوئماسيايله چوخ اوزلاشير. هر ايكي شئعرده اوخشار جهتلر چوخدور. فرقلر يالنيز شئعرلرين يازيلما تاريخي و مضمونلاريندادير.
اسد نيظام بو شئعريني 1900-جي ايلده يازيلميشدير. اثرين ائله آديندان گؤرونور كي، او بدبين، تراگيك روحدا يازيلميشدير، اونو دا قئيد ائده ككي، قفيل گلن سئل اونون جاودان قوهوملاريني گؤتوروب آپارير. بوندان تأثيرله نن شاعير بير فاجيعه پوئماسي يازير. چوخ ماراقليدير كي، اوستاد شهريار دا مشهور حئيدربابايا سلام شئعريني بو سبكيده يازميشدير. حئيدربابايا سلام اثرينده آنا يورددا كئچه ن گونلرين ناستولژي حسرتي دويولورسا، آدي چكيله ن اثرده يايلاقدا قفيل سئلدن بير گؤز قيرپيميندا ويران قالان يوردون موصيبت لريندن دانيشيلير.
اسد نيظام اؤزو خان نسليندن اولسا دا، هميشه حاق، عدالت طرفداري اولوب، خالقا ظولم ائده نلره قارشي چيخيب، ائله بونا گؤرهده خالق اونو اؤزونه باشچي-ائلخاني سئچيب. سونرالار اونون بو وظيفهسي رسمي اولاراق دؤولت طرفيندن ده تانينير. بدبختليكدن سونرالار اسد نيظام´ين اؤزونون ياشاديغي، 12مين ائوي احاطه ائدن يوردا برك سئل گلير. كؤرپه اوغلونو خيلاص ائتمك ايسته ين ائل شاعيرينين اؤزونو ده سئل آپارير، سئل آپاردي آدلي پوئماسي بوگونه قده ر ساوه ويلايتينين خرقان بؤلگهسينده، اؤزه لليكله اسد نيظام´ين منسوب اولدوغو گلوند طايفاسيندا ديللر ازبري و اوره ك دردلريني گؤسته ره ن علمه چئوريلميشدير. اسد نيظام بو پوئمادا بوتون دويغولاريني داها طبيعي و رئال وئرمك اوچون خالق آراسيندا ايشله ديلن ايفاده لردن، دئييملردن، آغيتلاردان ايستيفاده ائتميشدير.
قارا بولوت گؤي اوزونو توتوبدور
هئچ بيلمـه نم بختيم نـدن ياتـيبديـر
چرخ-ي فلك قوللاريمي چاتيبدير.
آرالان بولـوت ، آرالان بولـوت
باشيميز اوستونده قارالان بولوت.
چاديري قورموشدوم دري-درينده
مـن بير چيــراغ ايـديـم او گـلونــد´ه
قـيـرخ بدوو اتلاريم قـالدي چمـنده
آپارمـا سـئل ، آپارما سـئل آمـاندي
اكبرخان ، عسگرخان منلن ياماندي
ائلي طرفيندن ائلخاني سئچيله ن اسد نيظام ائلين داوارينين بئله ياد اؤلكه طرفيندن ساغيلماسينا ائعتيناسيز قالمير.
خـراب اولسـون وئيس آبـاد´ين دره سـي
دؤرد يانيندان سئل گلير اولمور چاره سي
اســد نـيـظام ايــــديـــم ائللر اييه سـي
بــونــدان ســونـرا دودمــانيــم داغيـليـر
ائل قـويـونـو، يــاد اؤلــكهده ســاغيليــر
يقين كي، اسد نيظام´ين بو شئعري شهريار´ين ياراديجيليغيني داها دريندن اؤيره نمك و اونو ياخشي منيمسه مك اوچون گره كلي اولاجاقدير. اؤرنك گتيرديييميز بو شئعرين تيمثاليندا شيفاهي خالق ادبيياتينين، ائل عاشيقلارينين و شاعيرلرينين شهريار صنعتينده كي ايزلرينين داها بير نومونهسينه راست گلديك.
0 Comments:
Post a Comment
<< Home