نفيس ترين قالي تركى ساروق (ساريق) آزربايجان در اتاق خواب رضا شاه

ساروق به تركى به معني پارچه مربع شكلي است به ضلع تقريبا 75 سانتي متر كه كودك را با آن مي پيچند

يكي از نفيس ترين قالي هاي «ساروق»، در حال حاضر، در اتاق خواب سابق رضا شاه در كاخ موزه سبز نگهداري مي شود. قاليچه ساروقي كه در اين اتاق نگهداري مي شود، داراي طرح لچك و ترنج كف ساده است، با بافت لول كه در 40 رج بافته شده و جنس پرز آن از پشم است.


يكي از نفيس ترين قالي هاي «ساروق»، در حال حاضر، در اتاق خواب سابق رضا شاه در كاخ موزه سبز نگهداري مي شود.
به گزارش «ميراث خبر»، قالي ساروق، نام بهترين قالي منطقه اراك است.
قاليچه ساروقي كه در اين اتاق نگهداري مي شود، داراي طرح لچك و ترنج كف ساده است، با بافت لول كه در 40 رج بافته شده و جنس پرز آن از پشم است.
فرش ساروق ايران كه در روستايي به همين نام، در منطقه غرب فراهان تهيه مي شد، در بازار جهان، جايگاهي ويژه دارد تا جايي كه در اوايل قرن حاضر، نام ساروق به عنوان يك نام تجارتي بر انواع قالي ها و قاليچه هايي كه بافت فشرده داشت و در منطقه اراك بافته مي شد، اطلاق شد تا عرضه اين هنر _ صنعت در جهان، شيوه موفق تري به خود بگيرد.
در حال حاضر 37 تخته قالي از منطقه فراهان و ساروق اراك در موزه فرش ايران در معرض ديد عموم قرار دارد كه از اين ميان، شانزده تخته قالي به طور مشخص فرش ساروق است. اين آثار بيشتر به دوره سلطنت ناصرالدين شاه و حكومت ظل السلطان تعلق دارد.
در قالي ساروق، كاربرد طرح لچك و ترنج كف ساده بسيار متداول است؛ به علاوه حاشيه سماوري، كه حاشيه اي رايج در قالي هاي ناحيه مركزي ايران و به ويژه منطقه اراك به شمار مي آيد.
نقش گل هاي متنوع در متن، از جمله گل هاي 4، 5 و 6 پر، رز، طرح هاي اسليمي كه داخل آنها مزين به گل هاي ختايي و شاه عباسي است از جمله نقوشي است كه در اين فرش ها به چشم مي خورد.
رنگ هاي روناسي، لاكي، سرمه اي و به ندرت كرم و سبز، از جمله رنگ هايي است كه در قالي هاي ساروق تسلط دارد. شهرت اين نوع فرش، به دليل استفاده از رنگ هاي سنتي گياهي نيز هست.
بافته هاي ساروق هميشه با دو پود، گره نامتقارن و لول بافته و اكثرا در اندازه قاليچه به بازار عرضه مي شوند.
مدير موزه سبز گفت: «در سال 1261 ه.ش (1883 ميلادي)، يك شركت از منچستر انگلستان، دفتري در اراك داير كرد كه در آن زمان سلطان آباد نام داشت. اين شركت به سفارش قالي هايي با طرح ها و رنگ هاي مورد نظر خود پرداخت. به همين دليل طرح هايي به نام ساروق آمريكايي با زمينه قرمز رنگ كه به آن قرمز دوغي مي گفتند، جايگزين طرح هاي سنتي قالي هاي منطقه شد. رنگ قرمز دوغي با ملايم كردن رنگ قرمز روناسي به وسيله اسيد لاكتيك موجود در دوغ كه پشم رنگ شده را در آن مي خوابانند، به دست مي آيد.»
فرش هاي منطقه اراك را از حيث چگونگي طرح به چهار دسته مي توان تقسيم كرد: «مرحله اول به قبل از صد سال اخير بر مي گردد؛ يعني زماني كه فرش اراك به عنوان يك كالاي تجاري و صادراتي، دستخوش تغيير و تحول شد. اين دوره به احتمال قوي از دوران فتحعلي شاه تا اواخر سلطنت ناصرالدين شاه را در بر مي گيرد.
مرحله دوم، به آغاز گسترش تجارتخانه هاي خارجي در منطقه اراك بر مي گردد.
در اين سال ها كه به اواخر سلطنت ناصرالدين شاه، مظفرالدين شاه، احمد شاه و اوايل پهلوي اول بر مي گردد، به دليل نفوذ فرهنگي و اعمال سليقه از سوي عاملان صادرات فرش، فرش منطقه به تدريج تحت تاثير طرح ها، نقوش و رنگ آميزي اروپايي قرار گرفت. در اين دوره است كه استفاده از نخ هاي ظريف و به اصطلاح فرنگي، رايج مي شود و اين آغاز استفاده از نخ هاي خارجي معروف به كرك است.
مرحله سوم نيز سال هاي 1310 تا 1370 را در بر مي گيرد كه فرصتي براي تجديد حيات فرش ايران پديد مي آيد؛ چرا كه موسسه قالي، اداره هنرهاي زيبا و شركت فرش در ايران شكل گرفت؛ اما اندك اندك در مرحله چهارم يعني سال هاي پس از 1370، فرش منطقه اراك به توليدات محلي و ترك بازارهاي جهاني روي آورد.
به گفته كارشناسان، در مرحله چهارم كه هنوز فرش ساروق ايران در آن قرار دارد، از آن تنوع حسرت برانگيز طرح هاي بومي و غناي رنگ هاي سنتي كاسته شده است.
فرش اراك از نوع فرش در پشت بافت و در بهترين فرم آن فرش هايي با رج شمار متوسط 40 و به ندرت 50 يا بالاتر است، اگر چه فرش هايي وجود دارد كه نشان مي دهد در اين منطقه گاه براساس برنامه ريزي و سفارش فرش هاي ظريف نيز بافته شده است ولي آنچه فرش اين منطقه بدان اشتهار يافته، حضور نوعي خصلت بومي منطقه و كهن براساس استفاده از پشم و رنگ و طرح هاي ساده و تقريبا روستايي است.
هنر فرش بافي در شهرستان اراك جنبه موروثي داشته و دختر از مادر، آن را آموخته تا به عصر حاضر رسيده است. ساروق به معني پارچه مربع شكلي است به ضلع تقريبا 75 سانتي متر كه كودك را با آن مي پيچند.