Wednesday, March 26, 2008

محمد ساوي از ساوه آزربايجان مستنسخ تنها نسخه موجود ديوان لغات ترك محمود كاشغري




محمد ساوي از ساوه آزربايجان مستنسخ تنها نسخه موجود ديوان لغات الترك محمود كاشغري

مئهران باهارلي- ٢٠٠٨




يونسكو بدنبال اعلام سال ٢٠٠٧ به نام سال عارف نامي مولانا جلال الدين رومي (اصلا از تركان خراسان)، سال ٢٠٠٨ را نيز – به پيشنهاد وزارت فرهنگ تركيه- به ‌نام زبانشناس مشهور تورك و مولف ديوان لغات الترك، ‌محمود كاشغري (اصلا از توركان اويغورستان- تركستان شرقي) نام‌گذاري كرده است. محمود كاشغري و اثرش ديوان لغات الترك را بنيانگذار توركولوژي و يا علم توركي شناسي ناميده اند.

ديوان لغات الترك، در اصل لغت نامه-دائره المعارفي براي ياد دادن زبان توركي به اعراب و نوشته شده به زبان عربي است. در اين لغتنامه كه از همه جهت اثري نخستين و بي سابقه مي باشد، بيش از ٧٥٠٠ لغت توركي كه هر كدام با استفاده از ضرب المثلها، سوگها، اشعار، حكمتها، افسانه ها و اصطلاحات توركي معني شده جاي گرفته است. در اين اثر همچنين در باره تاريخ، فولكلور، ميتولوژي، جغرافيا، مردم شناسي، طوائف و ادبيات توركان پيش و پس از اسلام معلومات داده مي شود و قواعد دستوري زبان توركي و لهجه شناسي آن بررسي مي گردد. نقشه رنگي مدور موجود در ديوان لغات الترك نيز، نخستين نقشه جهان تورك است.

بي شك ديوان لغات الترك در رديف سنگ نوشته هاي اورخون، يكي از مهمترين گنجينه هاي ادبي جهان تورك، شامل تركان ساكن در آزربايجان جنوبي و ديگر نقاط ايران است. اما آزربايجانيان دليل ديگري براي اعزار و گراميداشت اين اثر گرانقدر نيز دارند. زيرا آنها سهم و نقشي اساسي در حفظ اين اثر و رساندن آن به روزگار ما داشته اند. بدين شرح كه تنها نسخه موجود ديوان لغات الترك به خط محمود كاشغري نبوده، بلكه به خط يك خطاط آزربايجاني اهل ساوه بنام "محمد بن ابي بكر بن ابي الفتح الساوي ثم دمشقي" است كه بعدها به دمشق مهاجرت كرده است. ناسخ خود را چنين معرفي مي كند: "از نوشتن فارغ شدم بنده نيازمند به خداي تعالي محمد بن ابي ابكر بن ابي الفتح الساوي ثم الدمشقي، عفا الله تعالي عنه".

محمد ساوي تخمينا بعد از گذشت دويست سال از تحرير كتاب توسط محمود كاشغري ما بين سالهاي ١٠٧٢-١٠٧٤، در شهر دمشق سوريه و به سال ١٢٦٦ نسخه خود را از روي نسخه اصلي كه به خط محمود كاشغري بوده استنساخ كرده است. هنگامي كه محمد ساوي نسخه موجود ديوان لغات الترك را استنساخ مي كرد، شهر ساوه آزربايجان به مدت دو قرن تحت حاكميت امپراتوري توركي سلجوقيان قرار داشت. در اين دوره، رونق و‌ آباداني ساوه به اوج خود رسيده بود و به مركز سران قبايل متحد سلجوقي كه لقب اتابك داشتند، تبديل شده بود.

تنها نسخه موجود ديوان لغات الترك را كه توسط محمد ساوي از شهر ساوه آزربايجان جنوبي استنساخ شده، مي بايست "نسخه آزربايجاني ديوان لغات الترك" ناميد. اين نسخه منحصر به فرد، كه تحفه آزربايجان و محمد ساوي از شهر ساوه آزربايجان جنوبي به جهان تورك و فرهنگ بشري مي باشد، اكنون در كتابخانه ملي- فاتح استانبول در تركيه نگاهداري مي شود.

0 Comments:

Post a Comment

<< Home